Wil Derkse

Duizenden leken hebben ontdekt dat de richtlijnen in de regel van Benedictus inspirerende en realistische wegen bieden naar een gezegend leven, gericht op de groei en bloei van personen en de gemeenschappen waarin zij leven en werken. Net zoals in zijn vorige veelgelezen boek Een levensregel voor beginners gaat Wil Derkse in dit boek verder op zoek naar grondhoudingen en deugden die de benedicijnse spiritualiteit kenmerken en maakt die toegankelijk voor niet-kloosterlingen: het cultiveren van de stilte, de toewijding aan werk en studie, het belang van de deemoed (de moed om te dienen), van gastvrijheid en zorgzaamheid, van rentmeesterschap, eerbied en het spreken van het ‘goede woord’. Het zijn evenzovele randvoorwaarden voor een (samen)leven waarop zegen rust.

Benedictus noemt zijn levensregel uitdrukkelijk een 'regel voor beginners'. Zowel de novice als de abt blijven hun leven lang beginners. Een levensregel voor beginners vertaalt het benedictijnse leven naar vormen van samenleven en samenwerken buiten de muren van het klooster: een gezin, het werk, een organisatie. De soepele benedictijnse spiritualiteit is hiervoor uitermate geschikt. Zij is eenvoudig, weinig spectaculair en down-to-earth. Ze sluit goed aan bij een spreuk uit de zentraditie: 'Vóór de verlichting: hout hakken en water putten; ná de verlichting hout hakken en water putten.' De benedictijnse spiritualiteit streeft dus niet naar heel nieuwe inzichten of spectaculaire mystieke ervaringen. Het gaat erom hetzelfde ánders te doen. Een levensregel voor beginners kan een bron zijn van levenselan, levensoriëntatie en levensstijl. Wil Derkse raakte als geassocieerd lid van de benedictijnse Sint-Willibrordsabdij nabij Doetinchem vertrouwd met deze bron van geestelijke vitaliteit. Hij probeerde eruit te putten in het vormgeven van zijn alledaagse leven en dertig jaar werken als leidinggevende, onder meer als hoogleraar filosofie verbonden aan de TU Eindhoven, de Radboud Universiteit en de Open Universiteit.

Er is in de afgelopen 25 eeuwen veel nagedacht over 'de vriendschap'. Opmerkelijk veel zelfs voor zo een stil gebeuren dat op het eerste gezicht zonder nut is. Vriendschap, wat het ook moge zijn, is niet direct nodig voor de instandhouding van de soort, is niet nodig voor het overwinnen van je tegenstanders, en is niet onmiddellijk op eigen voordeel gericht. En toch vinden we vriendschap essentieel. Dit boek zoekt uit waarom dat zo is. We denken mee met de grote auteurs die dit fenomeen hebben beschreven, zoals Aristoteles, Cicero, Anselmus, Aelred, Montaigne, Nietzsche en C.S. Lewis. We zien ook hoe in de monastieke wereld vriendschap een belangrijke te cultiveren deugd is. En we volgen enkele beroemde (soms literaire) vriendenparen, zoals Erasmus en Thomas More, C.S. Lewis en J.R.R. Tolkien. Het essentiële van vriendschap blijkt steeds weer het 'bij elkaar willen zijn'.

In perioden van crisis klinkt vaak de roep om leiderschap en krachtig bestuur. Talloos zijn de eigentijdse leiderschapstheorieën en organisatiemodellen die proberen die roep te beantwoorden. In dit boek bewandelt filosoof Wil Derkse een weg die met de gangbare antwoorden vaak contrasteert, maar die na 15 eeuwen vruchtbaar gebruik voldoende duurzaam en door de praktijk beproefd is gebleken: die van de Benedictijnse spiritualiteit. Een leerweg die er in de eerste plaats op is gericht dat 'het goede gebeurt', zowel in de persoonlijke sfeer als in het samenleven en samenwerken in een gemeenschap. In plaats van 'leiderschap', dat zo vaak geassocieerd wordt met doortastendheid en aangeboren charisma, spreekt Wil Derkse dan ook liever over 'stuurmanskunst', die net als iedere kunst door scholing en oefening te leren is. De 'stuurman' is lid van de bemanning, met een specifieke functie, net als de andere bemanningsleden. Hij of zij staat in dienst van de gemeenschap. Wil Derkse raakte als geassocieerd lid van de benedictijnse Sint-Willibrordsabdij nabij Doetinchem vertrouwd met deze bron van geestelijke vitaliteit. Hij probeerde eruit te putten in het vormgeven van zijn alledaagse leven en dertig jaar werken als leidinggevende, onder meer als hoogleraar filosofie verbonden aan de TU Eindhoven, de Radboud Universiteit en de Open Universiteit.