Soms vóel je het gebeuren. Er komt iets over een zaal waardoor de hele ruimte wordt tot één geheel. De woorden van de spreker resoneren diep in de harten van de aanwezigen. Mensen zitten op het puntje van hun stoel, hier en daar rollen tranen over de wangen. Iedereen wéét: dit gaat over míj en Gód is hier. Het zijn momenten van de grootste intimiteit en intensiteit waar het Woord gebeúrd in het binnenste van de mensen.
Huilend op de fiets
Afgelopen week vertelde een groepje sprekers dat ik begeleid in spreekvaardigheid hoe zij dit bij een preek van één van hen hadden ervaren. ‘Ik luisterde de preek op mijn fiets, opboksend tegen wind en regen, maar zelfs daar werd ik geráákt. Tot drie keer toe kreeg ik een brok in mijn keel en prikten de tranen achter mijn ogen.’ En dat was op de fiets, in de wind. In de zaal was de atmosfeer tijdens die preek zwanger van de aanwezigheid van God.
Moeten we er maar mee stoppen?
Tegenwoordig is er van veel kanten kritiek op de preek. Veel mensen vinden de preek niet meer van deze tijd. Of te saai, of te lang, of te betweterig. In de loop der jaren is er heel wat onderzoek gedaan naar de impact van preken. Een onderzoek uit 1974 concludeerde dat slechts 10% van de ondervraagden de preek die zij de zondag tevoren hadden gehoord spontaan kon herinneren. Maar liefst 29% van de mensen ontkende eenvoudigweg dat zij de preek hadden gehoord die zij de zondag daarvoor hadden gehoord! Moeten we dan maar stoppen met preken?
Nu is het zonder meer waar dat niet elke preek even opbouwend, uitdagend of prikkelend is. Thomas G. Long, een theoloog die veel over Bijbelgetrouwe prediking heeft nagedacht, zegt:
We moeten natuurlijk toegeven dat veel preken saai, incompetent of verstoken van vertrouwen zijn. Jezus, het levende Woord, is gekruisigd en het gepredikte Woord kan ook worden gekruisigd. Het is bijna onmogelijk predikers ervan te weerhouden preken te houden die triviaal zijn, destructief en demonisch.
Dat is een nogal boute uitspraak, maar op veel plekken in ons land staat de prediking toch onder druk. Er zijn kerken waar de preek afgeschaft is, en vervangen door een groepsgesprek of getuigenis.
Preken als Brugman, maar dan wat korter
Vanuit onze Bijbelse wortels blijft de prediking echter van het allergrootste belang. Het geloof is immers uit het horen. Vanuit het Bijbelse denken is het gehoor belangrijker dan het zicht. Denk aan het grote gebed: ‘Hóór Israël, de Heer is onze God…’ Júist een kerk die vecht tegen leegloop zou moeten preken als Brugman, al mag het wel íets korter dan zijn zes uur durende preken (waar de mensen staand naar moesten luisteren…).
Als de kerk in Nederland het verliest dan ligt dit in de eerste plaats aan de kwaliteit van de prediking. Onze kerken hebben geen kortere preken nodig, maar betere. Onze jongeren hoeven geen flitsender preken, maar uitdagender. Wat ons land nodig heeft zijn preken die onder tranen worden geboren, door de Geest worden ingeblazen, door gebed worden gevormd en die op het scherpst van de snede worden gebracht.
Preken als ambacht
Een aantal jaren werk ik nu aan een promotie-onderzoek naar de veranderkracht van preken. De meest gestelde vraag in die periode is: ‘Waarom zou je de veranderkracht van preken onderzoeken? De impact van een preek wordt toch bepaald door de werking van de heilige Geest?!’
Dat klopt natuurlijk. God kon zelfs impactvol spreken door een ezel. De impact van een preek wórdt bepaald door het werk van de heilige Geest. Máár… waarom werkt de heilige Geest door de ene prediker dan zoveel consequenter en frequenter dan door de andere? Elke predikant bidt toch om leiding van de heilige Geest en een zegenrijke prediking? Gaat het alleen om het werk van de heilige Geest? Of is de communicatie van het Woord ook een ambacht? Een ambacht dat in alle fasen van het proces gevoed en geleid wordt door de heilige Geest, maar dat ook en misschien wel vooral een samenspel is tussen God en mens.
De invloed van preken
Eén van de onderdelen van mijn onderzoek betrof een serie diepte-interviews met mensen over preken die hun leven hadden veranderd. En wat bleek? Alle ondervraagden konden minimaal één preek vertellen die hun leven diepgaand en blijvend had beïnvloed. Veel van die preken hadden mensen járen daarvoor gehoord, in één geval zelfs 29 jaar geleden. Niet alle preken worden onthouden, maar van tijd tot tijd zijn er preken die een leven beslissend beïnvloeden. Preken kunnen wel degelijk invloed hebben.
En wat bleek? De preken die levens beslissend beïnvloeden hadden allemaal een aantal opvallende overeenkomsten. Ongetwijfeld was er een krachtige werking van de heilige Geest, maar ook waren de predikers in staat om oude waarheden op een nieuwe wijze te verkondigen en sloten zij nauw aan bij de leefwereld van hun toehoorders.
Preken als gevecht
Het is de uitdaging voor de prediker om datgene dat hij in de stilte van zijn persoonlijke worsteling en ontdekkingstocht met God heeft meegemaakt opnieuw te laten gebéuren, maar dan voor de hele gemeente. Een citaat van de ‘Prins der Predikers’, Charles Spurgeon, ligt mij na aan het hart als het aankomt op het brengen van Gods Woord.
“Wij staan niet op de kansel om onze bekwaamheid in geestelijke schermkunst ten toon te spreiden, maar wij komen daar om daadwerkelijk te vechten: het is onze taak met het zwaard van de Geest het hart van de mensen te doorsteken.“
Week na week sta ik voor kleine en grote groepen mensen om hen te vertellen over Jezus Christus. En elke spreekbeurt is voor mij als het betreden van een arena. Ik ben daar niet om zoete broodjes te bakken, maar om een gevecht te voeren om de ziel van de mens. Ik geloof dat het van groot belang is dat wij generaties sprekers, man én vrouw, gaan opleiden die niet alleen waarheid kunnen opdiepen uit het Woord, maar ook in staat zijn om die waarheid vol vuur, passie en met wijsheid te brengen, zodat wij overal om ons heen meemaken dat preken de levens van mensen veranderen.
