Uitgeverij Sjibbolet

Hildegard van Bingen (1098-1179), een Duitse benedictijner abdis, is vooral bekend door haar visionaire en wetenschappelijke werken en door haar muziek. In 'De Bijbel, de Regel en de Deugden' zijn drie van haar kleinere aansprekende spirituele werken opgenomen. De teksten 'Antwoorden op 38 vragen' en 'Verklaring van de Regel van de H. Benedictus' zijn tot stand gekomen nadat monniken haar herhaaldelijk als visionaire en exegetische autoriteit raadpleegden. Zij zijn voor het eerst in het Nederlands vertaald en geven een fascinerend beeld van Hildegards interpretaties en uitleg. 'Het Spel van de Deugden' is een allegorische moraliteit. Het (muziek)stuk is een concrete voorstelling van het dilemma van elk mens die moet kiezen tussen de verlokkingen van de wereld en God. De vertaler, inleider en annotator Jef Ector is classicus en publiceerde in diverse literaire tijdschriften, vooral over de nawerking van de klassieke letterkunde en filosofie in de hedendaagse literatuur. Van hem verschenen ook een tiental vertalingen van klassieke auteurs, o.m. Sophocles, Plato, Cicero, Celsus. Van Hildegards Liber Vite Meritorum bezorgde hij twee vertalingen: 'Het Boek over de Verdiensten van het Leven' (2014-2015) en 'Visioenen over goed en kwaad' (2018).

De auteur leest, met oneigentijds geduld, een aantal passages uit enkele grote mystieke teksten. En wat blijkt? Het gaat in die teksten weinig over mystieke ervaringen, en veel over “ik” en over “mezelf”. Zodra “God” daarbij betrokken wordt, fungeert Hij vooral als een analytisch mes, dat het “ik” kritisch deconstrueert en het van het “zelf” waarmee de auteur danig worstelt, lossnijdt. Mystiek als deconstructie: ziehier de centrale insteek van dit atypische boek. Met “God”, “ik” & “mezelf” als handzame tools. Marc De Kesel is filosoof en bijzonder hoogleraar Theologie, mystiek en moderniteit aan de Faculteit Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen van de Radboud Universiteit. Hij is tevens verbonden aan het Titus Brandsma Instituut in Nijmegen. Hij publiceerde onder andere Niets dan liefde. Het vileine wonder van de gift (2012), en recenter Zelfloos. De mystieke afgrond van het moderne Ik (2017) en Het münchhausenparadigma. Waarom Freud en Lacan ertoe doen (2019).

In de optiek van de Middelnederlandse auteur Jan van Ruusbroec (1293-1381) komt de werkelijkheid tot vervulling bij een echte ontmoeting van de mens als mens met God als God. Zo verschijnt dan de religieuze dimensie in het menselijk bestaan als een relatie – en de mooiste gestalte daarvan is wat Ruusbroec minne noemt, dat wil zeggen: een relatie die in wezen liefde is, en die de totale mens betreft, in al diens dimensies, tot in het “zijn”. Meer nog, in dit (door en door christelijk) perspectief verschijnt de mens zelf als fundamenteel relationeel. Immers, de oorsprong van het “zijn” van de mens is God, die in zichzelf relatie is, Vader, Zoon en Heilige Geest. Van die altijd aanwezige en scheppende oergrond draagt de mens de sporen in de eigen grond. Die relatie, en de ontmoeting die er het brandpunt van is, vormen het hoofdthema van de christelijke mystieke literatuur en van talloze artistieke expressies. Rob Faesen SJ is hoogleraar aan de KU Leuven en aan de Universiteit van Tilburg (Franciscus-Xaverius Leerstoel). Zijn onderzoek richt zich voornamelijk op de geschiedenis van de Middelnederlandse mystieke literatuur.